Govva: Matti Vuorma

Girkoduojit

Gilbbesjávrri áltárduodji

Maarit Magga 
Ovllá Ovllá ja Iisk´Ándde Ánne Máret
Áltárdáidda “Ruossa ruossalassii” Gilbbesjávrri máŋgadoaibmadállui 4.12.2017

"Lean árbevirolaččat oahppan duojár, guhte lea lávkeme ođđa bálgá nala. Lean hástuhan iežas guorahallat duoji dáidaga  geahččanguovllus.  Suomabealde sámi girkodáidda ii leat dovddus almmolaš girkolaš sajiin.  Ožžon diŋgojumi ráhkadit dáiddabarggu Gilbesjávrri ođđa doaibmadállui, mii vihahuvvui adnui čakčat 2017.  Mu bargovuohki dáiddabargguin lea beassat vásihit báikki ja saji gosa duodji galgá boahtit.  Dáiddalaš bargamis ja duddjomis lea dehálaš olahit báikki vuoiŋŋa ja gulaskuddat maid báiki háliida dutnje muitalit?  

Álgojurddan mus lea leamaš ávkkástallat luonddumateriálaid ja Eanodaga guovllus dábálaš duddjonávdnasiid.  Go mannen oahpásnuvvame báikái, jurdagat álge jorrat ja govat iđiste millii.  Árbevirolaš duojárin in leat hárjánan hámostallat duoji, muhto dáiddabarggus lea bággu ráhkadit hápmosa: dalle iešnai oaidná ja ipmirda masa lea viggame.

Gilbbesjávrri dálus mu humahalle hámit: čielgasit viesus lea hui  njeallječiegat hápmi ja dihtolágan ornamentihkka.  Álggos orui veahá heađušteame, go mielas geavahan sámi čábbodatipmárdussii gullevaš jorba, dipma hámiid.  Fertejin mieđihit galggan kompromissa oažžut áigái sámi estetihkain ja oarjemáilbmái mihtilmas njeallječiegat ipmárdusain.

Sturrodat lei okta eaktu, mii ásahii rájiid bargamii.  Seainni govdodat lei badjel 3 mehtera ja allodat ovtta olu.  Dan lassin seainnis lei earenoamáš sáhejuvvon njeallječiegat hápmi, mii vel lei stellejuvvon vitnjut ja man allodatearohus gierragis lei eanemustá 8 cm.  Dáiddaduodji galggai leat oalle stuoris vai dat oidno ja oažžu iežas saji stuora sáles.  Nuppe dáfus in háliidan gokčat earenomáš seainni iežan dujiin.

Ledjen bidjan rámmáid dáidagii, sturrodaga ja mearridan hápmin gova hámi golmma oasis. Vuođđoávnnasin háliidin geavahit luonddumateriálain sieđggaid ja rissiid.  Dat leat bázáhusávdnasat go náhkiid dikšumis duojár geavaha olu sieđggaid ja dain báhcet oavssit.  Háliidin čalmmustahttit ekologalaš jurddaheami duojis ja danne válljejinge geavahit bázáhusmateriála ja  botnit vuođu sieđgarissiin beallemasárppuin.  Beallemasárppu fertejin guođđit oalle jođánit go stuoritlágán dáiddaduodji ii livčče bisson čoahkis ja fertejin geavahišgoahtit metallaárppu.  

Dáiddabarggu temán lei ruossa ruossalassii ja ávdnasat mat mannet latnjalassii ja čuvvot njeallječiegat jurddaheami.  Mosaihkkatemá čuovvu olles dáiddaduoji ávdnasiid stellema ektui ja sámi vuoigŋa boahtá ivnniin, fearggain ja ávdnasiin. Lean geavahan láđđi, borgegápmasa, golmmalágan sistti ja bommulárppuid suona lassin.  Symbolihkka boahtá ovdan loguin: govat leat sierra elemeanttat ja doibmet iehčanassii, seammás dat muittuhit Áhči, Bártni ja Bassi vuoiŋŋas.  Govaid siste leat láset: stuorimus láse siste lea stuorra ruossa, mii muitala kristtalašvuođas ja mii ovttastahttá unnit lásiid.  Unnit lásiid lohkomearri lea njeallje: sámit orrot njealji riikkas, muhto liikká ellet seammá kristtalaš bearrašis ruossa váikkuhanbiires.  

Eanodaga sámiid čalmmustahttet duoji vuođđomateriálat: boazosápmelaččain muitalit borgegápmasat, čikŋa- ja atnudujiin fas láđđi, sisti lea lunddolaš ávnnas eandalit boazosámiid gaskkas.  1930-logu Eanodaga gávtti soadje- ja holbehervenvuogi  govahallá ovtta láses. Girkostallamii sámit leat čiŋadan ja danne leange háliidan áltárduojis maid geavahit fiidnámus materiálaid.  Háliidin maid govahallat girku ja kristtalaš eallima árvvus atnima, maid ovdamearkka áhkkorohkki Tuomis Ristiinná (Näkkäläjärvi, 1894-1977) oahpahii midjiide maŋisboahttiide." Muitala Maarit Magga.